De IJsvogel heeft het meest felgekleurde verenkleed van alle Nederlandse broedvogels. Een felblauwe rug die met de juiste lichtinval iridiserend blauwgroen oogt en een oranjebruine borst en buik zijn de meest opvallende delen. Hij zit meestal rechtop op een lage tak boven het water, zoekend naar visjes en is dan, mede door zijn kleine postuur, lastig te zien. Veel gemakkelijker is het als de IJsvogel in een blauwe flits, al roepend, vlak boven het water langs vliegt.
IJsvogels zijn in een groot deel van Europa standvogels. Ze houden van niet te snel stromend water, het liefst met steile stukken oever. Ze vissen bij voorkeur in niet al te diep, helder water, zodat de prooi goed te zien is. Meestal duikt een IJsvogel vanaf zijn zitpost het water in, maar nu en dan 'staat' een IJsvogel 'biddend' naar vis te loeren. Gevangen visjes worden meestal eerst een paar keer met de kop tegen een tak geslagen voordat ze versuft en met de kop naar voren worden doorgeslikt. Ze worden soms ook in Meijendel vissend waargenomen.
De IJsvogel is een schaarse broedvogel van vooral de zandgronden van ons land. Ze graven hun nestholte uit in de steile oevers van beken of zandgroeves. Het nest zit dan zeker een halve meter diep en wordt met visgraten bekleed. Soms zit het nest tussen de wortels van (omgevallen) bomen of struiken. De 6 à 7 eieren worden door beide ouders uitgebroed en ze brengen de jongen samen groot. Per seizoen zijn twee tot drie legsel mogelijk.
IJsvogels zijn zeer wintergevoelig, omdat het bij ijsvorming nou eenmaal moeilijk vissen is. Strenge winters zijn daarom fnuikend voor de populatie, maar deze kan zich meestal goed herstellen dankzij meerdere legsels per broedseizoen. Lees meer hierover onder 'Broedsucces' en in een nieuwsbericht op deze site: 'Hooggespannen verwachtingen over IJsvogel'.
IJsvogelwanden bevorderen het broeden van IJsvogels. Via deze link is bij een handleiding te vinden (pdf) over het aanleggen, onderhouden en controleren van ijsvogelwanden.
Klik de knop rechts voor de kaart met het areaal van de IJsvogel [credits xeno-canto] → kaart
Broedsucces IJsvogel
In 13 van de 40 geïnventariseerde jaren zijn territoria vastgesteld voor de IJsvogel.
De grafiek geeft de territoria weer per km² [geteld gebied], de tabel toont absolute aantallen.
Jaar
Aantal
1990
2007
2008
2009
2010
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
1
1
2
2
1
3
7
3
4
2
4
7
2
Klik op een jaartal in bovenstaande tabel voor een kaart met de kavels waar territoria zijn vastgesteld
De IJsvogel behoort tot de ecologische groep soorten van open water en het broedresultaat wordt in de BMP-verslagen bij die groep besproken.
Grafiek is gebaseerd op het Meetnet Broedvogels (kolonies en zeldzame broedvogels). Weergegeven is het jaarlijks aantal broedvogels/territoria. Voor een interactieve grafiek van de trend en optioneel wat spreidingskaarten van Sovon klik hier of op de grafiek
IJsvogels zijn uitgesproken standvogels en daardoor zeer wintergevoelig. Na écht koude winters is er steevast een daling van het aantal broedparen, zoals na de winters van '95/96 en '08/09. En dat bleek wederom na de koude periode van februari/maart 2018. In bijna de helft van de gebieden waarin in 2017 nog IJsvogels werden geteld (BMP), is de soort nu verdwenen en in de Gooi- en Vechtstreek is zelfs een afname van 75-80% vastgesteld (bron: Sovon-nieuws 28 mei 2018).
De IJsvogelpopulatie kan in jaren met zachte winters enorm snel groeien. Dat komt doordat ze per jaar twee of drie legsels groot kunnen brengen en héél soms zelfs vier. Dit vermogen om véél jongen te produceren zorgt voor een veerkrachtige populatie. Dit verklaart de enorme uitschieters in de grafiek rechts (bron: Sovon). ↑ top
Vogelzang en/of andere -geluiden
Klik de knop om zang of geluid direct af te spelen.
IJsvogel - opname: Timo Tschentscher [xeno-canto]
Geluiden zoeken op het internet.
In de vogelgids van staan geluiden van de IJsvogel.
Ook op waarneming.nl zijn van de meeste soorten geluidsfragmenten te vinden. Zoek ze via deze link.
Xeno-canto is een website waar geluidsopnames van vogels uit de gehele wereld worden gedeeld. Zoek er naar geluiden van de IJsvogel
via deze link wordt Nederland als zoekgebied ingesteld.
via deze link wordt een onbeperkt zoekgebied ingesteld.
IJsvogel
een handleiding te vinden (pdf) over het aanleggen, onderhouden en controleren van ijsvogelwanden.
zang ↓
