Aalscholver in broedkleed met zilverwitte 'manen'.
Hieronder in de karakteristiek drooghouding.
Overal in laag Nederland is de Aalscholver een gewone verschijning geworden sinds de soort in de jaren zestig volledig werd beschermd. Een andere reden voor hun voorspoedige vermeerdering is de ruime visstand als gevolg van de vergrote voedselrijkdom in veel oppervlaktewater door fosfaten en nitraten.
Ook in onze duinen is de Aalscholver sinds eind jaren '80 in toenemende aantallen aanwezig, het hele jaar door. Weliswaar zijn er in de wintermaanden minder, want dan trekt een deel weg, alhoewel in zachte winters ook een deel hier blijft overwinteren.
In Berkheide, Solleveld en Meijendel zien we niet alleen overvliegende Aalscholvers, maar ook rustende exemplaren, vaak in de karakteristieke drooghouding (onderste foto). Bij het zwemmen worden immers de veren nat, dit in tegenstelling tot de meeste watervogels. Alleen de buitenste veren van de aalscholver worden nat en zo blijft er dus nog steeds een isolerend laagje. Dat natte verenpak vermindert overigens het drijfvermogen en dat vergemakkelijkt de jacht onder water op vis. Ook zijn de beenderen bij Aalscholvers slechts met weinig lucht gevuld, zodat ze bij het zwemmen diep in het water liggen. Vergelijk dat eens met pelikanen en Jan-van-genten die hoog op het water liggen; die hebben dan ook vaak heel andere jachtmethoden.
De aanwezigheid van Aalscholvers in onze duinen is toch wel wat bijzonder. Nooit eerder was er sprake van kustkolonies tot in 1984 een kolonie op Voorne ontstond, in 1988 in Meijendel en in 1992 in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Door het toenemen van het aantal nesten en afsterven van nestbomen verspreiding de Aalscholvers zich in ons duingebied en neemt het aantal kolonies èn nesten toe.
De Aalscholvers uit de duinen vissen niet alleen in onze binnenwateren, de vogels uit de kustkolonies halen een groot deel van hun voedsel uit zee, een nieuwe ontwikkeling. (Lees verder hieronder in 'Zoutwaterkolonies'.)
De verschillen tussen 'onze' Aalscholver (Phalacrocorax carbo sinensis) en de Grote Aalscholver die m.n. langs de Noord-Atlantische kust voorkomt (Phalacrocorax carbo carbo) zijn subtiel. In een korte pdf wordt met wat foto's het onderscheid beschreven. Klik deze link.
Een gedetailleerde verhandeling over de Grote Aalscholver is te vinden in een artikel in DutchBirding.
Een prima vergelijking tussen beide ondersoorten is te vinden op "The Sound Approach" (engelse taal).
Klik de knop rechts voor de kaart met het areaal van de Aalscholver [credits xeno-canto] → kaart
Zoutwaterkolonies
De vogels uit de kustkolonies halen een groot deel van hun voedsel uit zee. De kustkolonies worden daarom ook wel zoutwaterkolonies genoemd. Dat is een nieuwe ontwikkeling. Aalscholverkolonies in ons land waren altijd nabij plassen, meren of rivieren gevestigd. Nu halen ze platvis en spiering uit de zee! De Aalscholvers uit de duinen vissen zeker ook in onze zoete binnenwateren en soms zelfs in kleine slootjes. Bij slechte weersomstandigheden op zee zoeken de Aalscholvers het binnenland op. Hoe de verhouding zeevis-zoetwatervis in het totale voedselpakket is, weten we niet. Echter, vooral in het voorjaar en de zomer worden veel Aalscholvers zeewaarts vliegend gezien.
U kunt dat zelf ook vaststellen als u een tijdje op de Prinsenberg in Meijendel blijft staan. De Prinsenberg is het hoogste punt van het fietspad tussen Scheveningen en vallei Meijendel. In de broedtijd – en al eerder – kunt u de Aalscholvers heen en weer zien vliegen tussen de kolonie en de zee. Soms hele groepen tot wel 50 stuks, in linie of in V-vorm vliegend. Meestal is de vliegrichting noordelijk; er wordt vaak gevist voor de kust tussen Wassenaar en Katwijk, maar ook geregeld tussen Scheveningen en Wassenaar. Als u bij de strandopgang van Meijendel blijft staan en een verrekijker bij u heeft, is vooral bij rustig weer meer te zien. Soms wordt niet al te ver van het strand gevist. Door de verrekijker kunt u dan zien dat de aalscholvers aan ‘sociaal’ vissen doen. Ze vissen in groepen, vaak in linie, en werken zo al zwemmend, drinkend, vangend, slikkend een stuk zee af. Dan, als de krop vol genoeg is, wordt groepsgewijs de terugvlucht aanvaard. Het komt ook voor dat de vogels veel verder de zee opgaan. Ze zijn dan vanaf de kust niet meer te zien, de afstand kan wel zo’n 20 kilometer bedragen.
Het is bekend dat bomen waarin reigers of aalscholvers nestelen op den duur sterven. Door het steeds maar afbreken van takken en bladeren voor het nest en de voortdurende mestproductie, is zo’n nestboom na een jaar of vijf dood. Zo moet de kolonie dus regelmatig opschuiven naar nieuwe nestbomen. In Meijendel is dat proces al aan de gang; voorlopig is er nog voldoende ruimte. Wat natuurlijk ook meetelt is de verblijfsduur van de broedende vogels en later de jongen in het nest. Oudervogels kunnen in februari al op het nest baltsen en in maart/april vindt dan meestal de paring plaats. Het broeden duurt ongeveer vier weken. De jongen hebben zeven weken nodig om goed in de veren te komen. Vliegen kunnen ze na ongeveer acht weken. Een nest is dus drie tot vier maanden bezet als alles goed verloopt. Dat gebeurt echter lang niet altijd. De meeste aalscholvers gaan in hun vierde levensjaar broeden, echter het gebeurt nogal eens dat jongere vogels in de loop van april een plek in de kolonie proberen te veroveren; vogels van twee jaar kunnen namelijk ook nog wel eens tot broeden komen. Het indringen van deze jongere vogels brengt veel onrust teweeg, dat weer leidt tot verstoorde broedsels. Als de rust is hersteld, wordt nog wel een vervolglegsel geproduceerd, waardoor het verblijf in het nest met minstens een maand wordt verlengd.
lees meer…
Broedsucces Aalscholver
Onderstaande 738nesten zijn vastgesteld in 6 kavels die 10,65% van Meijendel beslaan.
De Aalscholver behoort tot de ecologische groep soorten van boomgroepen, open bos en bosranden en het broedresultaat wordt in de BMP-verslagen bij die groep besproken.
Grafiek is gebaseerd op het Meetnet Broedvogels (BMP). Weergegeven is de jaarlijkse index van de broedpopulatie en de trendlijnen. Voor een interactieve grafiek van de trend en optioneel wat spreidingskaarten van Sovon klik hier of op de grafiek
De landelijke aantallen Aalscholvers namen door het wegvallen van (intensieve) vervolging en het terugdringen van waterverontreiniging sterk toe sinds midden jaren zeventig, net als elders in Europa. De toename vond het eerst plaats in het IJsselmeergebied, waar de aantallen sinds begin jaren negentig niet meer groeien. De uitbreiding over andere delen van het land kreeg vooral in de jaren negentig zijn beslag. Landelijk gezien neemt het aantal broedparen wat af (kleine grafiek rechts); het aantal kolonies groeit nog wel licht, maar het aantal paren per kolonie neemt wat af (bron: Sovon).
De kolonie in Meijendel begon met één broedpaar in 1988. In 1992 waren het er 21 en in 1993 een ruime verdubbeling naar 44. Sinds 2017 is die sterke groei er uit. De piek wat betreft het aantal nesten in Meijendel ligt (voorlopig?) op 921 in 2018. Getuige de grafiek met tabel hierboven, volgt het aantal broedparen in Meijendel globaal de landelijke trend.
Aanvankelijk was de kolonie gehuisvest in en rondom de kavels 1A en 1B. Door de toegenomen aantallen broedparen zijn er inmiddels meerdere kavels in Meijendel waar Aalscholvers broeden; klik een jaartal in genoemde tabel om de kavels in dat jaar op een kaartje weer te geven.
Aalscholver
staan geluiden van de Aalscholver.
zang ↓
